ลิขสิทธิ์รูปภาพ เรื่องที่ฉันไม่เคยแคร์?

ก็เห็นในเน็ต.. เลยหยิบมาใช้ แล้วผิดยังไง

ผมเชื่อว่าเวลาเราต้องการหารูปภาพอะไรมาใช้ในงาน หรือกิจกรรมอะไรต่างๆ ก็มักจะค้นหาผ่าน Google เป็นหลัก พอเจอรูปที่ถูกใจแล้ว ก็แค่คลิกขวา Save as.. หรือถ้าจะสบายหน่อยก็ลากลงมาไว้ที่เครื่องเลยแบบไม่ต้องคิดอะไรมาก หรือบางทีเข้าเว็บเล่นอยู่แล้วอาจจะเจอรูปอะไรที่ถูกใจ เห็นว่าสวย เอาไปใช้น่าจะดีก็โหลดมาใช้ทำนองเดียวกัน

วันดีคืนดี เจ้าของรูปภาพมาเห็นเข้าแล้วไม่พอใจที่เห็นผลงานของตัวเองถูกนำไปใช้แบบไม่ได้ขออนุญาติก่อน อาจจะเอาผลงานเขาไปแก้ไขดัดแปลงเป็นอื่นไปเสียอีก บางคนหนักเลย เอาภาพไปใช้แล้วมีแปะเครดิตเป็นชื่อตัวเอง, ชื่อกลุ่ม ชื่อเพจ สารพัดห่าเหวบ้าบอจนเละไปหมด

เจ้าของผลงานบางคนใจดี ส่งเมล์ไปพยายามตักเตือนด้วยความหวังดี กะว่าจะให้เอาออก หรือพูดคุยเจรจากันอย่างประณีประนอม บางคนก็โหดหน่อยอาจจะใช้กฏหมายเข้ากับผู้ละเมิดเลยแบบไม่ต้องเสียเวลา วันเวลาผ่านไป.. ผมยกตัวอย่างเช่นเจ้าของเพจ facebook หรือเจ้าของเว็บไซต์ที่มีสาวกอยู่พอประมาณต่างประจารถึงเจ้าของลิขสิทธิ์รูปภาพคนนั้นว่าทำแรงเกินกว่าเหตุ

เรื่องที่ผิดปรกติคือ คนที่แม่งไม่รู้ม้ารู้เรืออะไร(สาวกเว็บ, เพจ) เลยกลับไปต่อว่าด่าทอเจ้าของลิขสิทธิ์เสียอย่างนั้น..

คนทำผิดไม่โดนสังคมว่า แต่คนที่พยายามจะทำเรื่องที่ถูกกับโดนสังคมรังเกียจ เรื่องแม่งแปลกพอๆ กับ คุณเห็นมอเตอร์ไซค์ขับย้อนศรมาแล้วชนกับรถสิบล้อที่ขับอยู่ในเลนของเค้า แต่ชาวบ้านต่างรุมว่ารุมด่า บอกขับรถใหญ่ไม่ระวังรถเล็ก..

จริงอยู่ครับ คุณค้นหารูปนั้นๆ บน search engine ที่ใครต่อใครต่างก็ใช้ แต่สิ่งที่เรามักละเลยไม่เคยใส่ใจคือเรื่องของลิขสิทธิ์ รูปที่ปรากฏทุกรูปใช่ว่าสามารถนำไปใช้ได้อย่างอิสระ การเคารพลิขสิทธิ์ก็เหมือนกับการเคารพกฏเกณฑ์ต่อบุคคลคนนั้น คุณนำของใครต่อใครไปใช้แบบไม่สนใจอะไร หรืออาจจะเพราะความไม่รู้ ก็เหมือนกับคุณไม่ให้เกียรติเจ้าของผลงาน

สิ่งที่เขาทำ เขาสู้เพื่อปกป้องสิทธิ์ของเขา.. มันก็ถูกแล้วไม่ใช่หรอครับ?

ลิขสิทธิ์เป็นเรื่องใหญ่ อย่าทำเหมือนกับว่าพูดแค่ลมปากแล้วปล่อยมันลอยหายไปในอากาศ เพราะวันนึงหากคุณสร้างสรรค์ผลงานอะไรขึ้นมาก็ตาม ไม่ว่าจะเป็นงานเพลง งานเขียน งานทำมือ หรือรูปภาพ หรือไฟล์ดิจิทัลอะไรก็ตามแต่ แล้วคุณพบว่ามีคนไม่รู้ประสีประสานำผลงานของคุณไปดัดแปลงแก้ไข หรือใช้งานอย่างไม่ได้ขอคุณก่อน

ถ้าคุณไม่ได้รักงานที่คุณสร้างขึ้น ก็โอเค ปล่อยมันไป

แต่ถ้าคุณรักในสิ่งที่คุณทำ สร้างในสิ่งที่คุณรัก แล้วก็คิดว่ากว่าจะออกมาเป็นงานแต่ละชิ้นมันเหน็ดเหนื่อยแค่ไหน ตั้งใจมากแค่ไหน คุณก็จะต้องออกมาทวงสิทธิ์ปกป้องเพื่อมัน ก็เป็นเรื่องธรรมดา

ไม่มีใครปกป้องลิขสิทธิ์ของตัวเองได้ทั้งหมด แต่อย่างน้อยๆ คนที่นำไปใช้หากเกิดความละอายใจ เข้าใจหัวอกคนสร้างผลงาน คนรักผลงานบ้าง ปัญหาเรื่องต่างๆ เหล่านี้ก็จะน้อยลง ผมมองว่าปัญหาลิขสิทธิ์มักเกิดจากความมักง่าย จริงอยู่, คนเราชอบอะไรสบายๆ อยากได้อันนั้นอยากใช้อันนี้ แต่ก็ควรที่จะคิดถึงคนสร้าง คนพัฒนาบ้าง อย่างน้อยเขาก็ต้องกินข้าว เงินที่เขาได้อาจจะต้องนำไปให้ครอบครัว หรือมีอะไรจำเป็นมากกว่าความมักง่ายที่เราใช้ ถ้ามันคุ้มที่จะใช้จริงๆ ก็เสียเงินซื้อไปเถอะครับ เพื่อความสบายใจของทั้งสองฝ่าย

รูปไหน มีลิขสิทธิ์ห้ามนำไปใช้ รูปไหนเอามาใช้ได้?

ผมยกตัวอย่างเครื่องมือค้นหารูปที่เป็นที่นิยมมากที่สุดอย่าง Google เพียงแค่คุณสนใจเรื่องเล็กน้อยแล้วเลือก options ของการค้นหาเพิ่มขึ้นอีกสักคลิกสองคลิก ปัญหาเรื่องลิขสิทธิ์ หรือการเสียเงินค่าลิขสิทธิ์รูปก็จะไม่เกิดขึ้นแล้วครับ

อีกที่นึงที่คนมักนิยมค้นหาเพื่อนำรูปมาใช้กันบ่อยๆ ก็เห็นจะเป็น 500px กับ flickr ซึ่งรูปที่ถูกโพสต์ขึ้นบนเว็บไซต์นั้นเป็นรูปของสมาชิก และสมาชิกก็สามารถตั้งลิขสิทธิ์เฉพาะรูปได้อีกด้วย บางรูปอาจจะเปิดให้โหลดไปใช้ได้ฟรี แก้ไขได้ แต่ห้ามใช้เชิงพานิชย์ หรือบางรูป แก้ไขไม่ได้ ใช้เชิงพานิชย์ได้ หรือบางรูปก็แค่ให้เครดิตกลับมายังผู้สร้างผลงานแค่นั้น

สำหรับ 500px ที่นี่มีรูปสวยๆ จากช่างภาพมือโปรเยอะแยะ วิธีที่จะนำรูปมาใช้ได้อย่างสบายใจคือใช้เครื่องมือค้นหาตาม ลิงค์นี้

Creative Commons ดูเหมือนจะเป็นลิขสิทธิ์ที่น่าจะเข้าใจได้ง่ายที่สุดแล้วในความคิดของผม อ่านง่าย เข้าใจง่าย มีเวอร์ชั่นภาษาไทยให้อ่าน และนำไปใช้กับผลงานอื่นๆ ได้เกือบทุกชนิด

ถ้าคุณเบื่อที่จะต้องไปนั่งหาภาพ สุ่มภาพกว่าจะเจอรูปภาพที่จะเอาไปใช้ได้จริงๆ ก็มีหลายเว็บไซต์ที่รวบรวมภาพสวยๆ คุณภาพสูงและนำไปใช้เชิงพานิชย์ได้ แก้ไขได้ บางที่ไม่จำเป็นต้องให้ลิขสิทธิ์ด้วย ซึ่งผมจะแนะนำตามที่ใช้บ่อย, เป็นที่นิยมด้านล่างนี้

อัพเดทบทความล่าสุด: 5 ส.ค. 2558

Pexels (ภาพ และวิดีโอ)

Pond5 (มีทั้งวิดีโอ ภาพ และเสียง)

isorepublic (ภาพ)

Getrefe (ภาพ)

Publicdomainarchive (ภาพ)

Travelcoffeebook (ภาพ)

The Stocks (ภาพ)

Magdeleine (ภาพ)

pixabay (ภาพ, vector)

Awesome Images (ภาพ)

ท้ายที่สุดนี้ ลิขสิทธิ์นั้นไม่ควรจะเป็นปัญหาเฉพาะเรื่องของรูปภาพ เพราะยังมีไฟล์ประเภทต่างๆ มากมายที่โดนละเมิดกันอยู่เป็นประจำ ซึ่งบางอย่างก็มีทางเลือกอื่นให้ใช้เพื่อให้ได้ของที่ “ถูกลิขสิทธิ์” บางอย่างทดแทนกันได้เพียงแต่ต้องใช้เวลาหน่อย อาจจะไม่ได้สะดวกสบายเหมือนของเสียเงิน แต่ถ้าเราเคารพซึ่งกันและกัน เห็นใจคนสร้าง เห็นใจคนพัฒนา

สุดท้ายเราก็จะออกจาก loop ที่น่าเกลียดนี้กันได้